Szansa na nowe otwarcie – to zdanie często pada z ust niemieckich polityków i ekspertów, komentujących wyniki październikowych wyborów parlamentarnych w Polsce i perspektywę utworzenia większości rządowej przez ugrupowania dotychczasowej opozycji na czele z Donaldem Tuskiem. Berlin po cichu kibicuje nowej demokratycznej koalicji, licząc, że zakończy ona okres niemal permanentnego kryzysu w stosunkach polsko-niemieckich w czasie ośmiu lat rządów PiS. – Po wyborach mam nadzieję na sygnały nowego początku i wspólnych przedsięwzięć – powiedział Dietmar Nietan, pełnomocnik niemieckiego MSZ ds. współpracy z Polską, w niedawnym wywiadzie dla agencji DPA. Jego zdaniem tym, co łączy Berlin i Warszawę, powinno być wsparcie dla Ukrainy. – Jako partnerzy w Europie ponosimy wspólną odpowiedzialność za dobre stosunki sąsiedzkie i bezpieczeństwo w Europie – dodał Nietan. Spodziewa się on też, że Berlin "zaprosi" przyszły polski rząd do realizacji "ambitnego polsko-niemiecko-europejskiego programu” i wspólnych inicjatyw.

Berlin liczy, że spodziewana zmiana rządu w Polsce umożliwi powrót do bliskiej współpracy obu krajów. Jednak czas rządów PiS był dla Niemców lekcją, z której muszą wyciągnąć wnioski

– Polska musi znów stać się partnerem pierwszej rangi dla Niemiec, a niemiecki rząd powinien już teraz, przed utworzeniem rządu (w Polsce), opracować kompleksową propozycję nowej agendy strategicznej z przyszłym nowym polskim rządem – zaapelował Merz w trakcie jednego z wystąpień w Bundestagu. Chadek wyraził też nadzieję na ożywienie Trójkąta Weimarskiego, czyli forum dialogu Polski, Niemiec i Francji. Niewykluczone, że jednym z pierwszych sygnałów „nowego otwarcia” między Polską a Niemcami będzie decyzja o organizacji niebawem dwustronnych konsultacji międzyrządowych. Ostatnie tego rodzaju spotkanie na wysokim szczeblu z udziałem szefów kluczowych resortów z obu krajów odbyło się w listopadzie 2018 roku w Warszawie. Teraz byłaby kolej na zaproszenie polskich władz do Berlina.

Lider opozycyjnej niemieckiej chadecji Friedrich Merz oczekuje od kanclerza Olafa Scholza pozytywnych gestów wobec Polski. "Warszawa musi znów stać się partnerem pierwszej rangi dla Niemiec"

Zmiana rządu w Polsce na pewno będzie oznaczać nowy ton w relacjach z Niemcami – z konfrontacyjnego na bardziej pragmatyczny i konstruktywny. Ale raczej nie nastąpi "reset” i przejście do porządku dziennego nad latami polaryzacji w Polsce oraz antyniemieckiej i antyeuropejskiej retoryki. "Wybory z 15 października nie cofnęły czasu (…) Resentymenty, lęki i przekonania są głębokie i nie znikną z dnia na dzień" – napisał były ambasador RFN w Warszawie Arndt Freytag von Loringhoven na łamach dziennika „Frankfurter Allgemeine Zeitung”. Jednocześnie ocenił on, że "europejska, demokratyczna Polska może odgrywać wiodącą rolę w Europie” – wspólnie z Niemcami jako "równi partnerzy". Politolog Kai-Olaf Lang z Fundacji Nauka i Polityka (SWP) studzi jednak tego rodzaju oczekiwania. – Nie będzie przejścia od okresu kłótni i konfliktów do okresu sielanki i współpracy bez żadnych sporów – mówi w rozmowie z JedenNewsDziennie.pl. – Nawet proeuropejski rząd w Polsce nie będzie chciał i nie będzie mógł być naiwny oraz miękki wobec Berlina i Brukseli – zauważa. I dodaje, że Donald Tusk „nie może być tym Niemcem”, ulegającym woli Berlina, o co oskarża go PiS. W ocenie niemieckiego politologa Polska zapewne nadal będzie twardo stawiać sprawy na przykład w polityce migracyjnej czy klimatycznej, ale zapewne „zmieni się podejście”. Możliwe, że dla nowego polskiego rządu „dobry kompromis będzie sukcesem”, a nie porażką – ocenia Kai-Olaf Lang. Berlin nie powinien też liczyć na to, że nowe władze w Warszawie całkowicie porzucą temat reparacji od Niemiec za II wojnę światową. 3 października 2022 roku rząd PiS oficjalnie wystąpił do RFN z notą dyplomatyczną dotyczącą odszkodowania za straty wojenne, poniesione przez Polskę. Wcześniejszą uchwałę Sejmu w tej sprawie poparli także posłowie opozycji. Niemcy konsekwentnie twierdzą, że sprawę reparacji uważają za zamkniętą z prawnego punktu widzenia i odmawiają rozmów na ten temat. Jednocześnie pojawiają się jednak sygnały, że byłaby gotowość do wykonania pewnych gestów, jak zadośćuczynienie dla żyjących jeszcze ofiar niemieckiej okupacji. – Nowy (polski) rząd nie będzie mógł pozwolić sobie na przemilczenie tematu odszkodowań, ale może go wiedzieć w szerszym kontekście, uwzględniającym także różne gesty ze strony Niemiec – uważa Kai-Olaf Lang.

"Nawet proeuropejski rząd w Polsce nie będzie chciał i nie będzie mógł być naiwny oraz miękki wobec Berlina i Brukseli". Według eksperta Donald Tusk "nie może być tym Niemcem", ulegającym woli Berlina  

Tym bardziej, że rosyjska inwazja na Ukrainę unaoczniła fiasko niemieckiej polityki wobec Rosji i uzależniania się od importu energii z tego kraju. Niektórzy czołowi politycy w Berlinie, jak były prezydent Joachim Gauk czy były szef Bundestagu Wolfgang Schaeuble z CDU, otwarcie przyznali: w sprawie Rosji trzeba było słuchać Polski. – Chcemy także odbudować zaufanie do nas. Musimy przyjrzeć się nam samym w wielu kwestiach – ocenił przyznał w rozmowie z DPA Dietmar Nietan. – Zdajemy sobie sprawę, że niemiecka polityka wobec Europy Środkowej i Wschodniej, wobec Rosji, rozczarowała wiele osób nie tylko w Polsce, ale szczególnie tam – dodał. Z kolei poseł SPD i wiceprzewodniczący Polsko-Niemieckiej Grupy Parlamentarnej Sebastian Hartmann podkreśla: "zeszyt z polsko-niemieckimi lekcjami do odrobienia nadal będzie zapełniony”. Chodzi mu przede wszystkim o pamięć o tym, co wydarzyło się w przeszłości i dalej odciska piętno na współpracy obu państw. – Wspólnym obowiązkiem, także po fazie napięć, jest to, by dbać o żywą kulturę pamięci – mówił polityk w rozmowie z JedenNewsDziennie.pl. – Obejmuje to stworzenie odpowiednich miejsc pamięci w Niemczech oraz te kwestie, w których Polska może powołać się na traktatowe ustalenia, jak wspieranie nauki języka polskiego w Niemczech – dodał. W kwestiach pamięci historycznej "nigdy nie będzie grubej kreski”. – Ale musimy z tego wynieść coś na przyszłość – ocenił Hartmann. Dlatego też w najbliższym czasie tempa powinien nabrać niemiecki projekt upamiętnienia w Berlinie polskich ofiar wojny i niemieckiej okupacji. Pierwotny pomysł grupy niemieckich intelektualistów i polityków, zakładający wzniesienie pomnika w centralnym miejscu stolicy Niemiec przekształcił się w inicjatywę stworzenia Domu Polsko-Niemieckiego, który – oprócz pomnika – obejmie też wystawy i przestrzeń informacyjno-edukacyjną. Według zaprezentowanej pod koniec sierpnia koncepcji placówka ta ma koncentrować się na historii II wojny światowej i niemieckiej okupacji w Polsce, ale Niemcy chcą, by pokazano w niej również "wielowiekowe sąsiedztwo” obu krajów. Projekt ten wymaga dialogu i większego zaangażowania polskich naukowców, aby w przyszłości nie stał się kolejnym pretekstem konfliktu o historię.

Co dalej? Paradoksalnie lata rządów PiS i straszenia "IV Rzeszą” oraz "złym Niemcem” pomogły wielu niemieckim politykom zrozumieć, jak bardzo polskie społeczeństwo jest wyczulone na kwestie historyczne i protekcjonalne traktowanie przez zachodniego sąsiada

Witaj w JedenNewsDziennie.pl. Dziś zajmujemy się komentarzami w Niemczech po wyborach parlamentarnych w Polsce. Oto najważniejsze punkty materiału: 

Kai-Olaf Lang, Fundacja Nauka i Polityka (SWP)

Sebastian Hartmann, poseł SPD, wiceprzewodniczący Polsko-Niemieckiej Grupy Parlamentarnej

Wywiad DPA z Dietmarem Nietanem, pełnomocnikiem niemieckiego MSZ ds. współpracy z Polską

Komentarz Thomasa Schmida w dzienniku „Die Welt” z 27. 10.2023 r.

Artykuł Rolfa Nikela w magazynie „Internationale Politik” z 17.10.2023 r.

Artykuł Arndta Freytaga von Loringhovena we „Frankfurter Allgemeine Zeitung” z 31.10.2023

Wykorzystane materiały

"Nie będzie przejścia od okresu kłótni i konfliktów do okresu sielanki i współpracy bez żadnych sporów . Nawet proeuropejski rząd w Polsce nie będzie chciał i nie będzie mógł być naiwny oraz miękki wobec Berlina i Brukseli. Donald Tusk nie może być tym Niemcem, ulegającym woli Berlina"

Niemcy i Polska po wyborach. Resetu nie będzie